Felç ve İnme

İnme ve felç, kişinin hareket etme ve işlev görme yeteneğini önemli ölçüde etkileyen ciddi sağlık durumlarıdır. İnme genellikle felcin temel nedeni olsa da her iki durum kendine özgü belirti, sebep ve tedavi gereksinimlerine sahiptir. Bu makale, inme ve felç hakkında daha bilinçli olmanız için risk faktörlerini, korunmak için yapmanız gerekenleri ve tedavi yöntemlerini öğrenmenizi sağlayacaktır.

Felç (İnme) Nedir?

Beynin kaslarla iletişimini engelleyen sinir sistemi bozuklukları kaynaklı olan felç, vücudun bir kısmında veya tamamında kas fonksiyonu kaybına verilen addır. İnme ise felcin yaygın nedenlerinden biridir ve beyindeki kan pıhtısı ya da kanama nedeniyle bir bölgeye kan akışı kesildiğinde oluşur. İnme esnasında beyin hücreleri oksijenden mahrum kalır ve ölmeye başlar. Bu durum, etkilenen bölgeye bağlı olarak hareket, konuşma veya bilişsel işlev kaybına yol açabilir.

Bu durum, geçici ya da kalıcı olabilmekle beraber şiddeti farklılık gösterir. Bazı durumlarda vücudun sadece bir tarafı (hemipleji) etkilenirken, diğer vakalarda vücudun alt kısmı (parapleji) ya da tüm vücut (kuadripleji) etkilenebilir.

Bacaklarda Felç Belirtileri Nelerdir?

Felç belirtileri, etkilenen bölgeye ve sinir hasarının derecesine bağlı olarak değişir. Bacak felcinde yaygın olarak görülen belirtiler şunlardır:

• Hareket Kaybı: Tek ya da her iki bacağı isteyerek hareket ettirememek.
• Uyuşma ve Karıncalanma: Genellikle karıncalanmanın eşlik ettiği azalmış duyarlılık veya tamamen uyuşma.
• Güçsüzlük: Tam felç olmasa bile bacaklarda güçsüzlük veya zayıflık hissi.
• Refleks Kaybı: Diz refleksi gibi reflekslerin azalması veya tamamen kaybolması.

Bu belirtiler, kişinin ayakta durma veya yürüme yeteneğini etkileyerek günlük aktivitelerde zorluk yaratabilir. Bacak felci ayrıca hareketsizlikten kaynaklanan bası yaraları veya kas zayıflığı gibi ikincil komplikasyonlara yol açabilir.

Felç (İnme) Neden Olur? Ana Nedenler

Genellikle sinir sistemini etkileyen yaralanma veya hastalıklardan kaynaklanan felcin sebebini iyi anlamak, tedavi ve rehabilitasyon seçiminde kritik önem taşır.

• İnme: Ani felç vakalarının en yaygın nedeni olan inme, beyin hücrelerini oksijenden mahrum bırakarak çeşitli vücut bölgelerinde işlev kaybına yol açar.

• Omurilik Yaralanması: Araç kazaları veya düşme gibi fiziksel travmalar omuriliğe zarar vererek yaralanma bölgesinin altındaki alanlarda felç oluşturabilir.
• Nörolojik Hastalıklar: Multipl skleroz, ALS veya kas distrofisi gibi hastalıklar zamanla sinir fonksiyonlarını etkileyerek felç gelişimine neden olabilir.
• Enfeksiyonlar ve İltihaplanma: Menenjit ve ensefalit gibi enfeksiyonlar veya Guillain-Barré sendromu gibi iltihabi durumlar geçici veya kalıcı felce yol açabilir.
• Tümörler: Beyin veya omurilikteki tümörler sinirlere baskı yaparak sinir sinyallerini bozabilir ve felce yol açabilir.

Felç (İnme) Nasıl Teşhis Edilir?

Felç teşhisi, fiziksel muayene ve belirtilerin kapsamlı bir değerlendirmesi ile başlar. Doktorlar kas gücü, refleksler ve duyusal fonksiyonları değerlendirerek sinir sistemiyle ilgili sorunları tespit eder.

İnme Belirtileri ve Erken Teşhis Yöntemleri

İnmenin erken teşhisi, uzun vadeli hasarı azaltmak için kritiktir. İnme belirtilerini belirlemek için kullanılan FAST kısaltması şunları içerir:

• Face drooping (Yüzde düşüklük): Yüzün bir tarafı sarkmış veya asimetrik görünmesi.
• Arm weakness (Kol güçsüzlüğü): Bir kolu kaldırmada güçlük veya dengesizlik.
• Speech difficulty (Konuşma güçlüğü): Peltek veya anlamsız konuşma.
• Time to call emergency services (Acil servisi arama zamanı): Hızlı tıbbi müdahale gereksinimi.

Gerek MR gerek BT taramaları gibi görüntüleme testleri de tanı konması için gerekli araçlardır. Bu yöntemler, beyin ve omuriliği ayrıntılı bir şekilde göstererek tıkanıklık, kanama veya diğer anormallikleri ortaya çıkarır.

Felç İçin Tedavi Yöntemleri

Felç tedavisi, felcin nedeni, şiddeti ve yerleşimine bağlıdır. Tedaviler genellikle rehabilitasyona odaklanır ve sinir fonksiyonlarının geri kazanılabileceği durumlarda sinir işlevlerinin iyileşmesini sağlar:

• Fizik Tedavi: Kasları güçlendiren ve hareket kabiliyetini artıran egzersizler ile rehabilitasyon.
• Ergoterapi: Günlük yaşam aktivitelerine uyum sağlamayı amaçlayan, özel ekipman veya teknikler içeren terapi.
• Konuşma Terapisi: İnme nedeniyle konuşma veya yutma becerilerini kaybeden hastalar için konuşma becerilerini yeniden kazandırma.
• İlaçlar: Kan incelticiler, anti-enflamatuar ilaçlar ve diğer ilaçlar inme veya omurilik iltihabı gibi altta yatan durumları tedavi etmek için kullanılabilir.
• Yardımcı Cihazlar: Tekerlekli sandalye, destek veya yürüteç gibi hareketlilik sağlayan cihazlar, bağımsızlığı artırabilir.

Ayrıca kan pıhtıları, bası yaraları ve kas sertlikleri gibi felç kaynaklı komplikasyonların önlenmesi de tedavi sürecinin bir parçasıdır.

Felç Ameliyatı ve Riskleri

Felcin nedeni çıkarılabilir bir fiziksel engel olduğunda, cerrahi seçenekler düşünülebilir. Örneğin pıhtı veya tümör gibi bir tıkanıklığın kaldırılması felç semptomlarını hafifletebilir. İnme kaynaklı ameliyatlarda, kan akışını yeniden sağlamak için trombektomi yani damardan pıhtının alınması ya da karotis endarterektomi olarak tabir edilen karotis arterindeki plakların çıkarılması gibi işlemler uygulanabilir.

Ameliyat, fayda sağlasa da enfeksiyon, kanama ve sinir hasarı gibi komplikasyonlar oluşturma riski taşır, üstelik bazı durumlarda felcin şiddetini artırabilir. Bu nedenle ameliyat, diğer tedavilerin etkili olmadığı veya felcin ilerlediği durumlarda tercih edilir.

İnme Riskini Azaltmanın Yolları

İnme riskini azaltmak için yaşam tarzı ve sağlık koşullarını yönetmek önemlidir:

• Sağlıklı Beslenme: Sodyum, trans yağ ve ek şeker oranı düşük gıdalar damar sağlığını destekler.
• Düzenli Egzersiz: Fiziksel aktivite kan basıncını düşürür, kolesterol seviyelerini azaltır ve kilo kontrolüne yardımcı olarak inme riskini azaltır.
• Sigara ve Alkol Kullanımını Azaltma: Sigara kan damarlarına zarar verir ve pıhtılaşma riskini artırırken aşırı alkol, kan basıncını yükseltir.
• Kronik Hastalıkları Yönetmek: Yüksek tansiyon, diyabet ve yüksek kolesterol gibi durumlar inme riskini artırır, bu yüzden düzenli kontroller ve ilaç tedavisi önemlidir.

Felç ve İnme Arasındaki Farklar Nelerdir?

İnme ve felç ilişkili terimler olup halk arasında aynı durumları ifade etmek için kullanılan kelimeler olsa da aslında iki farklı terimdir. İnme, beyne giden kan akışının kesilmesiyle oluşan bir durumdur ve felce yol açabilir. Felç ise vücut hareketlerinin kontrol edilememesi durumudur ve inme, omurilik yaralanmaları veya nörolojik hastalıklar gibi birçok nedenden kaynaklanabilir. Özetle, inme felç oluşturabilir, ancak felcin diğer nedenleri de bulunmaktadır.

Kimler Risk Altında?

Bazı bireyler, genetik, yaşam tarzı veya sağlık koşulları nedeniyle inme ve felç açısından daha yüksek risk altındadırlar.

• Yaş: Yaşla birlikte artan inme riski özellikle 55 yaş sonrası yükselir.
• Cinsiyet: Erkeklerde inme riski biraz daha yüksek olsa da kadınlarda ölüm oranı daha yüksektir.
• Aile Geçmişi: Ailede inme veya kalp hastalığı öyküsü bireysel riski artırabilir.
• Kronik Durumlar: Yüksek tansiyon, diyabet, yüksek kolesterol ve obezite, inme riskinin artmasına katkıda bulunur.
• Yaşam Tarzı Seçimleri: Sigara kullanımı, aşırı alkol tüketimi, kötü beslenme ve hareketsizlik kontrol edilebilir risk faktörleridir ve inme ve felç olasılığını artırır.

Bu risk faktörlerini bilmek, önleyici adımlar atarak inme riskini azaltmak açısından önemlidir.

Ne Zaman Doktora Görünmeliyim?

Ani güçsüzlük veya uyuşma, yüz sarkması, koordinasyon kaybı veya konuşma güçlüğü gibi belirtiler yaşandığında acil tıbbi yardım almak önemlidir. Bu belirtiler inme habercisi olabilir ve hızlı tedavi, iyileşme sürecini olumlu yönde etkileyebilir.

İnme geçiren veya yüksek risk altında olanlar için düzenli kontroller önerilir. Erken müdahale, ciddi sonuçları önlemekte ve risk altındaki bireylerin yaşam kalitesini artırmada kilit rol oynar.