Omurganın yana doğru eğrildiği bir durumu ifade eden skolyoz, genellikle ergenlik döneminde teşhis edilse de her yaşta gelişebilir ve hafif ya da şiddetli olabilir. Bu yazımızda duruş, ağrı, hareket kısıtlılığı ve görünümle kendini belli edebilen bu rahatsızlıktan ne zaman şüphelenmeniz ve doktora görünmeniz gerektiğini anlayacağız.
Skolyoz Nedir?
Skolyoz, omurganın yan tarafa eğildiği bir durumdur ve genellikle “S” veya “C” şeklinde bir eğrilik oluşturur. Normalde omurga önden arkaya doğru kıvrımlıdır ancak skolyozda bu kıvrımlar yana doğru kayar ve omuzlar, kalçalar veya belde belirgin bir asimetriye neden olur. Rahatsızlık hafif ya da şiddetli olabilir, öyle ki hafif vakalarda sadece izleme yeterliyken şiddetli vakalar göğüs boşluğunu kısıtlayarak akciğer veya kalp komplikasyonlarına neden olabilir.
Skolyoz Belirtileri Nelerdir?
Skolyoz belirtileri, omurga eğriliğinin derecesine ve konumuna göre değişiklik gösterebilmekle birlikte yaygın semptomlar şu şekilde sıralanabilir:
- Omuz Asimetrisi: Bir omuz diğerinden daha yüksek olabilir.
- Çıkık Omuz Bıçağı: Genellikle bir omuz bıçağı diğerine göre daha belirgin hale gelir.
- Bel veya Kalça Asimetrisi: Kalçalar eğik durabilir ve bir taraf diğerinden daha yüksek görünebilir.
- Eğik Duruş: Bazı hastalar farkında olmadan yana eğilir.
- Sırt Ağrısı: Hafif skolyoz ağrıya neden olmasa da şiddetli eğrilikler sürekli sırt ağrısına yol açabilir.
- Hareket Kısıtlılığı: Şiddetli eğrilik, omurganın esnekliğini azaltarak hareket kabiliyetini kısıtlayabilir.
Her ne kadar çocuklarda ve ergenlerde genellikle ağrı görülmese de sırt, kalça ya da omuzlarda asimetri gibi fiziksel belirtiler ortaya çıkabilir.
Skolyozun Nedenleri Nedir ve Nasıl Gelişir?
Bu rahatsızlığın yaygın görülen türü idiopatik skolyozun kesin nedeni çoğunlukla belirlenememekle beraber bazı faktörler bu durumun ortaya çıkmasına katkıda bulunabilmektedir.
- Genetik: Ailede skolyoz öyküsü olması yatkınlığı artırabilir.
- Nöromüsküler Durumlar: Serebral palsi veya kas distrofisi gibi durumlar, sinir ve kas dengesizliğinden dolayı hastalığa yol açabilir.
- Doğumsal Faktörler: Bazı durumlarda, omurganın anormal gelişimi nedeniyle doğumdan itibaren bulunabilir.
- Enfeksiyonlar veya Yaralanmalar: Bazı enfeksiyonlar veya omurga yaralanmaları, omurgayı stabilize etmeye çalışırken skolyoza neden olabilir.
Genellikle büyüme dönemlerinde veya ergenlikte fark edilir hale gelen rahatsızlık, kızlarda erkeklere göre daha yaygındır ve hafif vakalar yaygın olup şiddetli hale gelmesi nadir görülen bir durumdur.
Skolyoz Nasıl Teşhis Edilir?
Skolyoz teşhisi genellikle fiziksel muayene ve omurganın şeklinin gözlemlenmesiyle başlar. Doktorlar omuz, bel veya kalçadaki asimetrileri kontrol eder ve ek tanı araçlarına başvurulur:
- Röntgen: Omurganın ayrıntılı bir görünümünü sağlar ve eğrilik derecesini ölçmek için kullanılır.
- MRG: Diğer omurga sorunları veya nörolojik semptomlar varsa önerilebilir.
- Skoliometre: Fiziksel muayene sırasında omurga eğriliğini ölçen bir cihazdır.
Skolyoz Nasıl Fark Edilebilir?
Özellikle ergenlik dönemindeki fiziksel asimetrilerle kendini belli eden rahatsızlık, eğimli duruş, omuz veya kalçalardaki eşitsizlik gibi belirtiler gösterebilir. Erken tanının, hastalıkta ilerlemenin kontrol altına alınması için kritik önem taşıması sebebiyle okullar ve çocuk doktorları, gerekli taramaları yaparak erken teşhise yardımcı olmalıdır.
Skolyoz Tedavisi
Eğriliğin şiddetine, hastanın yaşına ve ilerleme riskine göre belirlenen tedavi seçenekleri şunlardır:
- Gözlem: Hafif vakalarda, özellikle büyüme çağında olan çocuklarda düzenli takip yeterli olabilir.
- Korse Kullanımı: Hafif ancak ilerleme riski olan vakalarda korse, eğriliğin artmasını önlemeye yardımcı olabilir. Korse tedavisi genellikle ergenlik dönemindeki hastalara önerilir.
- Fizik Tedavi: Egzersizler, omurga çevresindeki kasları güçlendirerek duruşu iyileştirebilir ve omurgayı destekleyebilir.
Daha ileri vakalarda cerrahi müdahale düşünülerek eğriliğin düzeltilmesi ve ilerlemesinin durdurulması sağlanabilir.
Skolyoz Ameliyatı
Skolyoz ameliyatı, eğriliğin ilerlediği ve günlük yaşamı etkilediği şiddetli vakalarda önerilir. En yaygın cerrahi yöntem, omurganın eğilmesini durdurmak için omurların birbirine kaynaştırıldığı spinal füzyon işlemidir.
Skolyoz Ameliyatının Riskleri
Ancak her cerrahi işlem gibi skolyoz ameliyatı da bazı riskler taşır:
- Enfeksiyon: Ameliyat sonrası enfeksiyon gelişebilir ve ek tedavi gerektirebilir.
- Sinir Hasarı: Her ne kadar nadir olsa da sinir hasarı riski mevcuttur.
- Esneklik Kaybı: Omurganın kaynaştırılması bazı hareketleri kısıtlayabilir.
- İmplant Sorunları: Ameliyatta kullanılan metal çubuklar ve vidaların zamanla gevşeyebilmesi ek müdahale gerektirebilir.
Skolyoz Ameliyatı Sonrası İyileşme Süreci
Skolyoz ameliyatı sonrası birkaç ayı bulan iyileşme sürecinde fiziksel aktivite kısıtlıdır ve hastalar hareket kabiliyetlerini yeniden kazanmak için fizik tedavi desteği alır. Düzenli kontroller, omurga hizalanmasının sağlıklı bir şekilde ilerlediğinden emin olmak için önemlidir.
Kimler Risk Altında?
Bazı faktörler skolyoz riskini artırabilir:
- Yaş: Skolyoz genellikle ergenlik döneminde, 10-15 yaşları arasında başlar.
- Cinsiyet: Normalden daha şiddetli vakalar, kız çocuklarında daha yaygın görülür.
- Aile Geçmişi: Ailede skolyoz geçmişi olması riski artırabilir.
- İlgili Durumlar: Serebral palsi veya marfan sendromu gibi bazı durumlar, riski artırır.
Risk faktörlerini anlamak, erken teşhis ve proaktif yönetim sağlamak için önemlidir.
Ne Zaman Doktora Görünmeliyim?
Omuzlarda ve kalçalarda asimetri, omurgada gözle görülür bir eğrilik veya eğik duruş gibi belirtiler fark ederseniz mutlaka bir sağlık uzmanına başvurmalısınız. Aniden gelişen sırt ağrısı, duruş değişiklikleri veya hareket zorlukları da doktor kontrolünü gerektirir. Erken müdahale, eğriliğin ilerlemesini yavaşlatmada veya bazı durumlarda daha ileri tedavilerden kaçınmada yardımcı olabilir.
Düzenli kontroller ve skolyoz belirtilerine dair farkındalık, zamanında tanı ve tedaviye katkı sağlar, bu da hastalar için daha iyi sonuçlar sağlar.
Sıkça Sorulan Sorular
Skolyoz hakkında en çık merak edilen sorularınızı sizler için yanıtladık…
Genellikle sırt, bel ve omuz bölgelerinde hissedilen skolyoz ağrıları, eğriliğin şiddetine bağlı olarak kalça ve bacaklara yayılan şekilde de seyredebilir.
Genellikle 4 ila 8 saat arasında süren skolyoz ameliyatının süresi, eğriliğin derecesine ve operasyonun kapsamına göre değişiklik gösterebilir.
Hafif vakalarda düzenli izleme yeterli olurken orta şiddette skolyozda korse tedavisi uygulanabilir. Şiddetli skolyoz vakalarında ise eğriliği düzeltmek ve ilerlemesini durdurmak için cerrahi müdahale gerekebilir.
Skolyoz, genellikle idiopatik, doğumsal ve nöromüsküler olarak üçe ayrılır. İdiopatik skolyozun nedeni bilinmezken, doğumsal skolyoz doğuştan gelir ve nöromüsküler skolyoz sinir-kas hastalıkları sonucu oluşur.
Skolyoz teşhisinde kullanılan en yaygın teknik röntgen, eğriliğin derecesini ve konumunu gösterir. İhtiyaç durumunda MRG ve BT taramaları da omurganın detaylı incelenmesi için tercih edilebilir.
Skolyoz tedavisi, cerrahi veya cerrahi dışı yöntemlerden oluşabilir ve tedavi sonrası fizik tedavi ile desteklenir. Rehabilitasyon süreci, omurgayı güçlendirme ve hareket kabiliyetini artırma odaklıdır.
Ameliyatsız tedavi seçenekleri arasında korse kullanımı, fizik tedavi ve egzersizler bulunur. Bu yöntemler, özellikle çocuk ve ergenlerde skolyozun ilerlemesini yavaşlatmak için etkili olabilir.